فصل مقوم نوع سافلفصل مقوم نوع سافل، یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به‌معنای فصل مقوّم برای اخصِّ انواع یک سلسله است. ۱ - رابطه فصل با نوعرابطه فصل با نوع، مانند رابطه جزء با کل است؛ یعنی همچنان که قوام و تحصّل کل به جزء است، نوع نیز به فصل خود تقوّم دارد؛ به این جهت فصل را نسبت به نوع خود، "فصلِ مقوِّم" می‌گویند، مانند ناطق که فصل مقوّم انسان است. ۲ - مراتب نوعو از طرف دیگر، نوع بر سه قسم است: عالی، سافل و متوسط. ۲.۱ - نوع عالینوع عالی، نوعی است که بالاتر از آن نوعی دیگر نیست، مانند جسم. نوع عالی مبدا نزول بوده و از همه انواع سلسله خود اعم می‌باشد. ۲.۲ - نوع سافلنوع سافل، نوعی است که پایین تر از آن نوعی نیست، و به تعبیر دیگر؛ نوعی که از تمام انواع سلسله خود اخص است و پایین تر از آن، صنف و فرد قرار دارد، مانند انسان. ۲.۳ - نوع متوسطنوع متوسط، نوعی است که هم بالای آن و هم پایین آن نوع هست، و به تعبیر دیگر؛ نوعی که از دو طرف محاط به نوع بوده و اخص از نوع عالی و اعم از نوع سافل است، مانند جسم نامی و حیوان. ۳ - فصل مقوم نوعبر این اساس، فصل مقوم نوع سافل عبارت از فصلی است که سبب تحصّل و قوام نوع سافل است، مثل "ناطق" نسبت به انسان، و "صاهل" نسبت به فرس، و "ناهق" نسبت به حمار. فصل مقوم نوع عالی عبارت از فصلی است که سبب تحصّل و قوام نوع عالی است، مثل "مجرّد تام" نسبت به عقل، و "مجرد به حسب ذات" نسبت به نفس، و "مادی" نسبت به جسم. فصل مقوم نوع متوسط عبارت از فصلی است که سبب تحصّل و قوام نوع متوسط است، مثل "نامی" نسبت به غیر جمادات، و "حسّاسِ متحرک به اراده" نسبت به حیوان. [۱]
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۲، ص۵۵.
[۲]
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۴، ص۵۵.
[۳]
مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۱۰۱.
[۴]
خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۱۶.
۴ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • خوانساری، محمد، منطق صوری. • مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد. • ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق). ۵ - پانویس
۶ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «فصل مقوم نوع سافل»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۳/۱۶. |